ALBUM AND LIVE IN LONDON REVIEW 

Στις αρχές του 1990 ο Preisner και ο Kieslowski επισκέφτηκαν το μουσείο των παιδιών-θυμάτων του Άουσβιτς, στην Ιερουσαλήμ. Λόγω του ιστορικού βάρους του θέματος του μουσείου αλλά και για να γίνουν σεβαστές οι ζωές που χάθηκαν, ο χώρος φωτιζόταν μόνο με κεριά. Το άκουσμα των ονομάτων των παιδιών συνόδευε το τραδούδι ενός Cantor. Ο Preisner έφυγε συναισθηματικά καταποντισμένος ενώ ο Kieslowski τον προέτρεψε να περιγράψει ό,τι αισθανόταν με μουσική.

Η συλλογή στοιχείων (γραμμάτων, ημερολογίων) ξεκίνησε από την επόμενη μέρα και η κεντρική ιδέα του άλμπουμ με τίτλο ‘Diaries of Hope' προέκυψε από τη συνειδητοποίηση πως ό,τι έχει διασωθεί από τους μικρούς κρατούμενους είναι διαποτισμένο με ελπίδα.

Προσωπικά πρώτη φορά πηγαίνω φοβισμένη σε συναυλία έχοντας διστάσει να φύγω από το σπίτι μου τελευταία στιγμή. Τη μέρα που βρήκα εισιτήριο γι'αυτή τη sold out συναυλία, διαπίστωσα πως είχε έρθει η ώρα ν' αντιμετωπίσω ΚΑΙ αυτό το δαίμονα φέτος.

Ο τίτλος του άλμπουμ μου χαμογελούσε ειρωνικά γιατί δίπλα του βρίσκονταν δυο σημαντικά ονόματα που δεν αστειεύονται με τόσο σοβαρά θέματα όπως αυτό των νεκρών του Ολοκαυτώματος: Lisa Gerrard και Zbigniew Preisner. Το Barbican αν και ήταν ο ιδανικός χώρος από πλευράς ακουστικής, φάνηκε να εξαϋλώνεται μόλις ανέβηκαν στη σκηνή η πιο βαριά παρουσία και η πιο πολύπλοκη φωνή. Σκέφτηκα πως το φυσικό ανάλογο αυτών των δυο ανθρώπων είναι ο βράχος και ο κυματισμός.

Τελικά δε βρήκα ερμηνευτική, συναισθηματική και υφολογική αναλογία ανάμεσα στην πρόθεση του Preisner και στο μουσικό της αποτύπωμα. Φάνηκε παρ' όλ' αυτά πως η ουσία της συναυλίας δεν ήταν να αποδείξει το παραπάνω.

Η ορχήστρα εγχόρδων Britten Simfonia καθόταν σε θέση προφίλ προς το κοινό ενώ ο Preisner διευθύνοντάς τη, στάθηκε με την πλάτη στο κοινό. Η συναυλία ακολούθησε τη σειρά των κομματιών του άλμπουμ και ξεκίνησε με το ‘From the abyss'. Το 12' κομμάτι είχε το ρόλο της σάλπιγγας που προαναγγέλλει κάτι με ελπίδα αλλά και ανησυχία. Το άκουσμα δεν ήταν εντυπωσιακό όπως μας έχει συνηθίσει ο συνθέτης, ούτε υπερβολικά συναισθηματικά φορτισμένο.

Η θέση που είχα μου επέτρεπε να βλέπω από πολύ κοντά το ανέκφραστο πρόσωπό του. Ανά στιγμές βρέθηκα να σκέφτομαι πως αυτό που άκουγα και έβλεπα θα μπορούσε να το δημιουργεί και οποιοσδήποτε άλλος κλασσικός συνθέτης.

Μετά από λίγο η ατμόσφαιρα άλλαξε, ο Preisner αποκάλυψε μια ταπεινότητα αντίστροφη της σωματικής του  για να υποδεχτεί τη Lisa Gerrard η οποία σαν αερικό, πήρε τη θέση της ακριβώς μπροστά του, προς το κοινό αλλά ουσιαστικά κοιτάζοντας προς κάτι απρόσιτο σε μας. Η θέση μου επέτρεπε να βλέπω τις ανταλλαγές των βλεμμάτων και των απειροελάχιστων εκφράσεων των δυο προσώπων πριν ξεκινήσει το ‘Lament'. Ήταν σα να υπήρχε κάτι βαθιά συνειδητοποιημένο μεταξύ τους αλλά και αμηχανία, περίεργα ορισμένη... να αιωρείται ανάμεσά τους σαν κάτι που έχει αφεθεί για το μέλλον. Ενέργειες που στηρίζονταν με πολύ δύναμη η μια στην άλλη και ανά στιγμές, αναιρούνταν. Εγώ ήμουν σε αμηχανία για το πότε θα με καταβάλει ο φόβος και η συναισθηματική φόρτιση κάποιου από τα παλιότερα κομμάτια και συγκεκριμένα του ‘δαίμονά' μου, του  ‘Van Den Budenmayer'.

Η Lisa Gerrard διαθέτοντας την ιδανική φωνή για να εκφράσει το οξύμωρο της ελπίδας μέσα σε μια φρικαλεότητα, βύθισε πολύ σύντομα καθέναν από τους διπλανούς μου στο δικό του εσωτερικό συγκινησιακό κόσμο.

Εγώ θυμήθηκα μια εξαιρετική περιγραφή του Φερνάντο Πεσόα  από το ‘Βιβλίο της ανησυχίας'. Η περιγραφή αφορούσε την εκφραστικότητα της πλάτης ενός ανθρώπου που περπατούσε μπροστά στον ήρωα . Περιέργως το ανάλογο αυτής της περιγραφής ενσάρκωνε η κατεύθυνση του Preisner στη σκηνή.

Με το τέλος του κομματιού με αργές κινήσεις η Lisa έφυγε από τη σκηνή και ο Preisner σαν το άγαλμα του ‘Σκεπτόμενου' του Rodin εν κινήσει, πήρε θέση στη δεξιά άκρη της σκηνής δίπλα στο πιάνο γυρισμένος πάντα με την πλάτη προς το κοινό και κρατώντας τη στάση του σκεπτόμενου στο υπόλοιπο μέρος. Η παρουσία που αντικατέστησε αυτούς τους δυο σημαντικούς μουσικούς αποδείχτηκε ενοχλητική. Ήταν ο νεαρός τραγουδιστή Archie Buchanan, προβαλλόμενος ως ταλέντο (προφανώς αφού επελέγη να ερμηνεύσει τόσο σημαίνοντα κομμάτια). Το πρόγραμμα μας πληροφορούσε πως συμμετείχε στη χορωδία του παλατιού και πως το προηγούμενο καλοκαίρι είχε ερμηνεύσει κάποιο τραγούδι στους βασιλικούς γάμους. Ο λόγος για τον οποίο θα έπρεπε να μας εντυπωσιάσει αυτό, μου διέφευγε και σύντομα διαπίστωσα πως διέφευγε και σε άλλους συνακροατές.

Στο άλμπουμ περιλαμβάνονται δυο κομμάτια τα οποία είναι μελοποιήσεις αποσπασμάτων από διασωθέντα ημερολόγια των παιδιών-θυμάτων. Τα ‘Dream' και ‘In a Dark Hour' ερμηνεύει ο Archie Buchanan, προφανώς σε μια προσπάθεια μεταφοράς της αθωότητας με την οποία έγραφαν τα παιδιά στα ημερολόγιά τους. Άρχισα να αισθάνομαι εκνευρισμό, δυσφορία και ενοχή για αυτά τα συναισθήματα. Μου φαινόταν αδιανόητο και σχεδόν προσβλητικό το να παρέχεται ο χώρος και ο συγκεκριμένος χρόνος σ 'αυτή τη φωνή, τη στιγμή που υπάρχουν εξαιρετικά ταλαντούχες παιδικές φωνές σε αυτή τη χώρα που εκφράζουν ανείπωτα και συχνά δύσκολα συναισθήματα. Η πορσελάνινη παρουσία του παιδιού ήταν σχεδόν ασεβής και εν μέρει σαρκαστική απέναντι στο συγγραφέα αυτού του ημερολογίου και τις συνθήκες που βίωνε.

Ακολούθησε το αφηγηματικό ‘In a Dark Hour' με κλειστά φώτα σκηνής ώσπου να ξανασυναντηθούν από τις δυο άκρες της σκηνής, ο Preisner και η Lisa Gerrard σαν οπτασία. Η χορωδία του Crouch End που βρισκόταν στο πίσω μέρος της σκηνής, απέκτησε ενεργό ρόλο στο δεύτερο μέρος της συναυλίας κι εγώ άρχισα πάλι να φοβάμαι.

Το ‘Epitaph', τελευταίο κομμάτι του άλμπουμ έσπασε όλες τις αντιστάσεις της πλειοψηφίας του κοινού καθότι ελάχιστοι έμειναν ασυγκίνητοι από τη μελωδία και την ερμηνεία της Lisa Gerrard.  Το χειροκρότημα κράτησε 5', ένας ηλικιωμένος κύριος ανέβηκε στη σκηνή κι έσφιξε τα χέρια της Lisa Gerrard, ο Preisner (για πρώτη φορά) γυρνώντας προς το κοινό τη χειροκροτούσε, ενώ εκείνη στο άκουσμα της τελευταίας νότας του κομματιού μας χάρισε το πιο αυθόρμητο και ειλικρινές χαμόγελο της βραδιάς. Ποτέ δε θα καταλάβω αν το χειροκρότημα και το αίσθημα πληρότητας που ένιωσαν όλοι, έδωσε καίρια τέλος στη συναυλία ή αν αυτό ήταν το προγραμματισμένο τελευταίο κομμάτι. Το encore περιλάμβανε την επανάληψη του ‘Lament' με τελευταίο κομμάτι το ‘Dream'. Δε θα μπορούσε να υπάρξει πιο ατυχής επιλογή για το κλείσιμο αυτού του live. Το κοινό ήταν ενοχλημένο κι εγώ έφυγα με ανάμεικτα συναισθήματα που με έκαναν να επιλέξω ατυχώς να συνεχίσω το βράδυ μου σ' ένα gothic metal party.

Τελικά ενώ περίμενα η συνεργασία του Preisner με τη Lisa Gerrard να προσφέρει κάτι το εξαιρετικά ‘βαρύ' συναισθηματικά, το ‘Diaries of Hope' είναι μάλλον ένα μέτριο άλμπουμ και από τους δυο, ίσως γιατί το θέμα του δε χωράει παραπάνω συγκίνηση. Δε μπορεί ν' αγνοήσει κανείς πως έστω και με υπεραισιόδοξα μέτρα και σταθμά, ο αριθμός των κομματιών που ερμηνεύει ο Archie Buchanan, είναι δυσανάλογη της ερμηνευτικής ποιότητας που προσφέρει.

Ο ‘δαίμονάς' μου δεν εμφανίστηκε σ'αυτή τη συναυλία κι αυτό μάλλον σημαίνει πως και πάλι θα μεταφερθεί για το μέλλον αυτή η αναμέτρηση. Ως τότε...

Νάντια Σαββοπούλου