"We have no answers to your questions but we can question your demands..."

Το παραπάνω απόφθεγμα από τη συνέντευξη που μας παραχώρησαν οι Laibach μπορεί να μην είναι και ο πιο ευοίωνος πρόλογος, αλλά τελικά αποδεικνύεται παραπλανητικό. Οι Σλοβένοι avant-garders (ή  retro-garders όπως προτιμούν) στα πλαίσια της κυκλοφορίας του νέου τους album Volk και της επερχόμενης συναυλίας τους στην Αθήνα, απαντάνε σε όλες μας τις ερωτήσεις και μιλάνε για τη μουσική τους, την πολιτική, τον κολεκτιβισμό, τα έθνη και τους ύμνους τους, το νόημα της ελευθερίας, τις εικονικές αξίες, την δημιουργία, την παγκοσμιοποίηση και πολλά άλλα άκρως ενδιαφέροντα:

•       Κατάγεστε από τη Σλοβενία και ακόμα ζείτε και εργάζεστε στη Ljubljana. Η Σλοβενία έχει περάσει αρκετά κατά τη διάρκεια των παγκοσμίων πολέμων και των ανακατατάξεων στη πρώην Γιουγκοσλαβία, όταν και ιδρύσατε το NSK state. Η ερώτηση μου πηγάζει από τον σχηματισμό αυτό και δεν έχει καμία σχέση με χώρες και πολιτική. Εχει να κάνει με το internet , που φαίνεται να σχημάτισε από μόνο του μια εντελώς δική του και ξεχωριστή πραγματικότητα. Τελικά και για τους Laibach, θα μπορούσε (ο παγκόσμιος ιστός) να είναι ένας τρόπος καλλιτεχνικής παγκοσμιοποίησης μέσω της κατάργησης των συνόρων ή συνάγει σε μια νέα μορφή ολοκληρωτισμού; Ή μήπως τελικά είναι ένα ακίνδυνο παιχνίδι;

  Laibach: H πραγματική ελευθερία δεν αποτελεί ουσιαστικό θέμα πλέον, εδώ και πολύ καιρό: ο Πολιτισμός έχει φτάσει στο σημείο όπου πλέον αγωνιζόμαστε για μια περισσότερο ή λιγότερο πειστική εικονική Ιδέα της ελευθερίας και όχι για ελευθερία αυτή καθεαυτή. Το Internet – όπως και άλλα χρήσιμα τεχνολογικά εργαλεία – διευρύνει την αίσθηση της ελευθερίας με επιτυχία, αλλά την ίδια στιγμή μας σκλαβώνει και μας κάνει απόλυτα εξαρτημένους από αυτό.

•       Στo παρελθόν είχατε κάνει μια σειρά από πολύ ιδιαίτερες και προσωπικές διασκευές σε παλαιότερα τραγούδια, μερικές απ’ τις οποίες υπάρχουν και στο album-συλλογή Anthems. Υπήρχε κάποιος ιδιαίτερος λόγος που διαλέξατε τα συγκεκριμένα τραγούδια; Εφηφικά σκιρτήματα ή κρυφά νοήματα ίσως; Κάτι άλλο;

  Laibach: H επιλογή των τραγουδιών γινόταν για διαφορετικούς λόγους κάθε φορά, αλλά συνήθως η απόφαση είχε να κάνει με το concept του κάθε δίσκου.

•       Υπάρχει περίπτωση να δούμε τους Laibach στο μέλλον να ανακυκλώνουν σύγχρονες επιτυχίες, δίνοντας τους νέα ταυτότητα;.

  Laibach: Ισως, γιατί όχι; O επαναπροσδιορισμός τέτοιων τραγουδιών είναι πάντα πιθανός για μας και αποτελούν πρόκληση για τους Laibach.

•       Ποιά είναι η δημιουργική διαδικασία που ακολουθείτε; Πως αποφασίζετε να κάνετε ένα συγκεκριμένο album και από που πηγάζει η αρχική ιδέα;

  Laibach: Στην πράξη ακολουθούμε ακόμα την βασική αρχή της κλασσικής βιομηχανικής παραγωγής και του κολεκτιβισμού... Πρώτα όμως μαζευόμαστε, συζητάμε και αποφασίζουμε για την βασική ιδέα του album. Ακολουθούμε την αρχή του διαλεκτικού υλισμού – θέση, αντίθεση, σύνθεση. Για το Volk, η βασική ιδέα ήρθε από το προηγούμενο album Αnthems. Πρώτα συλλέξαμε πληροφορίες για τους αυθεντικούς ύμνους, συγκρίναμε διάφορες εκτελέσεις και ηχογραφήσεις. Μετά ξεχάσαμε τα πάντα για λίγο καιρό. Όταν τελικά ξεκινήσαμε να δουλεύουμε τα τραγούδια, ακολουθήσαμε τα ένστικτά μας και αφήσαμε τους ύμνους να μας οδηγήσουν στις δικές τους κατευθύνσεις.

•       Το δεδομένο γεγονός ότι αρνείστε την πρωτοτυπία (αυθεντικότητα) και θεωρείτε την μουσική έναν υπέροχο μεγάλο κύκλο (κάτι σαν τον κύκλο της ζωής) συνεπάγεται ότι δεν σας ανήκουν και τα πνευματικά δικαιώματα (copyrights) του δικού σας υλικού;

  Laibach: Mας ανήκουν βάση νόμου, αλλά το παίρνουμε κυριολεκτικά – “the right to copy” (το δικαίωμα να αντιγράφεις). Στις περισσότερες περιπτώσεις και νομικές δικαιοδοσίες, το copyright ειναι στην πράξη περιορισμένης διάρκειας και μετά από λίγο καιρό οι copyrighted δημιουργίες γίνονται επίσημα δημόσια κτήση – μέρος μιας κοινής πολιτιστικής και πνευματικής κληρονομιάς, την οποία ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει ή να καρπωθεί για εμπορικούς ή μη εμπορικούς σκοπούς. Ετσι δεν μπορεί να ανήκουν σε κανέναν.

•       Στο Volk δουλέψατε με συγκεκριμένους εθνικούς ύμνους. Με τι κριτήρια επιλέξατε τους ύμνους και κατά συνέπεια και τις χώρες που εκπροσωπούν?

  Laibach: Τα έθνη επιλέχτηκαν βάση του ιστορικού τους περιεχομένου και τον ρόλο τους στον πολιτικό και πολιτιστικό ιμπεριαλισμό. Το βασικό κριτήριο ήταν ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας ενός κράτους. Φυσικά δεν συμπεριλάβαμε όλα τα ιμπεριαλιστικά κράτη, αλλά μόνο τα πιο επιθετικά από αυτά.

•        Κοιτάζοντας το εξώφυλλο και το γενικότερο artwork του Volk, δεν βλέπουμε τον γνώριμο σταυρό των Laibach πουθενά. Αντίθετα ένα καινούριο σύμβολο (V) έχει πάρει την θέση του. Υπάρχει κάτι πίσω από αυτο;

  Laibach: Υπάρχει σταυρός, αλλά πρέπει να τον ψάξεις στην  κορυφή του στυλιζαρισμένου V(olk) συμβόλου – a cross-screw (σταυρός-βίδα). Ο σταυρός είναι ένα ισχυρό και «πανταχού παρόν» σύμβολο και κάποιες στιγμές πρεπει να μπαίνει στο παρασκήνιο ώστε να μπορεί ν’ αναδεικνύεται καποια άλλη έννοια.

•       Για άλλη μια φορά οι promo φωτογραφίες του Volk προκαλούν το ενδιαφέρον. Μου άρεσε ιδιαίτερα αυτή με τα μαύρα άλογα και τη φλεγόμενη πόλη στο βάθος. Είναι σαν οι στρατιωτικοί του WAT, που θύμιζαν πακόσμιο πόλεμο, μετατράπηκαν σε σύγχρονους επαναστάτες.  Ισως όμως, σκεπτόμενοι τον retrogard ορισμό των Laibach, θα μπορούσε ν’αποτυπώνει την επανάσταση που οδήγησε στην εξουσία. Εχω πέσει μέσα?

  Laibach: Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα και αρκετά πιθανή ερμηνεία, αλλά στην πραγματικ’ότητα είναι απλά οι Laibach σε ευρωπαική περιοδεία, καλπάζοντας μακριά από τη φλεγόμενη πόλη όπου μόλις έδωσαν μια συναυλία και κατευθυνόμενοι σε μια άλλη πόλη.

•       Στο κομμάτι «America» έχετε ενσωματώσει sample (της ομιλίας) ενός ευαγγελικού ιεροκήρυκα. Λένε οι Laibach μέσω αυτού, κάτι για την θρησκεία; Η θρησκεία είναι κάτι προς το οποίο οι άνθρωποι θα πρέπει να συμμορφώνονται ή κάτι για το οποίο θα πρέπει να φοβούνται;

  Laibach: Η θρησκεία είναι όπιο για το πλήθος, μια αυταπάτη, που αποκομίζει την δύναμη της από το γεγονός ότι αναφέρεται στα (γενετήσια, πνευματικά, υλικά) ένστικτα και τις επιθυμίες μας. Αλλά θρησκεία είναι και αυτό που πράττει ο άνθρωπος (ή το σύνολο) με την μοναξιά του. Εάν δεν είσαι ποτέ μοναχικός, τότε δεν είσαι και ποτέ θρησκευόμενος.

•       Το Volk είναι μέσο έκφρασης για τους Laibach προκειμένου να μιλήσουν για την pop κουλτούρα, αυτή την σαρωτική τάση. Πιστεύετε πως έχει όντως καταλάβει την μουσική; Αν ναι, τότε ποιος πιστεύετε πως είναι ο ρόλος σας μέσα σ’ αυτό;

  Laibach: Βεβαίως την έχει καταλάβει – η pop είναι μουσική για πρόβατα και εμείς είμαστε λύκοι, μεταμφιεσμένοι σε βοσκούς.

•        Η ηλεκτρονική μουσική ήταν το βασικό άκουσμα του WAT αλλά το νέο άλμπουμ έχει οδηγηθεί σε καινούργια μουσικά μονοπάτια. Έχετε βαρεθεί την ηλεκτρονική μουσική; Είναι πλέον αυτός ο νέος τρόπος που έχετε επιλέξει για να προχωρήσετε;

  Laibach:  Όχι δεν έχουμε βαρεθεί την ηλεκτρονική μουσική. Και το Volk έχει ηχογραφηθεί κατά 50% με ηλεκτρονικά μέσα και έχει εξολοκλήρου μιξαρισθεί μέσω computer.

•       Τι μπορείτε να μας πείτε για τους Silence;

  Laibach:  Οι Silence (Boris Benko & Primoz Hladnik) είναι ένα υπέροχο μουσικό ντουέτο από την Ljubljana (Λιουμπλιάνα). Από την πρώτη στιγμή που ακούσαμε την μουσική τους, θέλαμε να τους καλέσουμε για να συνεργαστούμε. Με το Volk είχαμε μια σύλληψη, κάτι μέσα στο οποίο μια τέτοια συνεργασία θα είχε νόημα. Οι Silence αποδέχτηκαν την πρόσκληση και έκαναν υπέροχη δουλειά. Με την μουσική και τα φωνητικά τους, μας βοήθησαν τόσο στο να δημιουργήσουμε το άλμπουμ όσο και στο να το κάνουμε να ακούγεται όπως το θέλαμε.

•        Έχετε αφιερώσει το άλμπουμ στον Boštjan Hladnik. Ποιος είναι και πως πιστεύετε ότι έχει επηρεάσει εσάς ή την χώρα σας;

  Laibach: Ο Boštjan Hladnik ήταν σκηνοθέτης και ένας από τους ελάχιστους pop καλλιτέχνες στην Σλοβενία. Την δεκαετία του ’60 ήταν βοηθός του Claude Chabrol και βρισκόταν στον κύκλο της Brigitte Bardot, του Serge Gainsbourg, του Roman Polański, του Jean Luc Godard και άλλων. Από το ’60 και έπειτα δημιούργησε αρκετές αξιόλογες ταινίες και κάποιες από αυτές έχουν επηρεάσει εν μέρη την Γέννηση των Laibach. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 χρησιμοποιήσαμε κάποιες ταινίες του στις συναυλίες μας και αγόρασε τον δίσκο μας Opus Dei στον έφηβο τότε γιό του Primož Hladnik που από τότε βέβαια μεγάλωσε και έγινε ένα από τα μέλη των Silence. Το Volk δημιουργήθηκε παρουσία του Boštjan Hladnik, κυριολεκτικά μέσα στον κήπο του. Δυστυχώς ο Boštjan πέθανε πριν ο δίσκος ολοκληρωθεί.

       Έχουμε μάθει από το κοινό που έχει ήδη παρακολουθήσει μια από τις συναυλίες σας πως έχετε κάποια πολύ όμορφα κορίτσια στην σκηνή, μαζί με τα τύμπανα τους. Τι περισσότερο θα μπορούσατε να μας πείτε; 

Laibach: Στις συναυλίες των Laibach αυτά τα κορίτσια είναι μέλη (της ομάδας) των Laibach και φέρονται ανάλογα. Αυτό είναι το σημαντικό στοιχείο για εμάς και σχετικά με το θέαμα δεν υπάρχει κάτι επιπλέον για να αναφέρουμε.  

•        Στο Volk έχετε ενσωματώσει την προπαγάνδα, θρησκεία και πολιτισμό άλλων. Λέει αυτό κάτι και για σας τους ίδιους;

  Laibach: Laibach είναι τα πάντα, βρίσκεται παντού και χρησιμοποιεί τα πάντα για την έκφρασή του.

•        Υποθέτουμε ότι θα συμπεριλαμβάνατε ένα ακόμη τραγούδι στο tracklist του Volk και ήταν για την Ελλάδα. Ποια θα ήταν η άποψή σας για την Ελλάδα και πως θα την αναπτύσατε; Αναρωτιέμαι πως θα ακουγόταν ο εθνικός μας ύμνος μέσα από τους Laibach…

  Laibach:  Θα ήταν μάλλον δύσκολο να γίνει ο Ελληνικός ύμνος χωρίς να έχουμε στο μυαλό μας τον Μίκη Θεοδωράκη και το Ζορμπά. Αυτό είναι το πραγματικό ποπ τραγούδι, γνωστό σε όλο τον κόσμο ως ο Ελληνικός «ύμνος».

•       Κάποιοι άνθρωποι επηρεάζονται από την αισθητική σας. Μερικοί σας συσχετίζουν με «δεξιά κινήματα». Σας απασχολούν αυτές οι απόψεις και αν ναι, νιώθεται ότι σας περιορίζουν;

  Laibach: Oι Laibach προσφέρονται για πολλές διαφορετικές ερμηνείες αλλά δεν έχουν καμία σχέση με τη καθημερινή πολιτική. Αν και μας ενδιαφέρουν η πολιτκή και οι ιδεολογίες, δεν υποστηρίζουμε ενεργά καμία πολιτική επιλογή και ιδιαίτερα τα δεξιά κινήματα.

•       Γιατί επιλέξατε το «Anglia» σαν το single που θα προωθούσε το Volk;

  Laibach:  Η Βρετανική Αυτοκρατορία υπήρξε η πλέον εκτεταμένη και επιθετική αυτοκρατορία στην παγκόσμια ιστορία και για μια σημαντική χρονική περίοδο δεν ήταν απλά η μεγαλύτερη δύναμη αλλά και η επικεφαλής όλων. Περί το 1921, η Βρετανική Αυτοκρατορία εξουσίαζε πληθυσμό που κυμαινόταν μεταξύ 470 με 570 εκατομμυρίων ανθρώπων, το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού κατά προσέγγιση και κάλυπτε περισσότερο από 37 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, γύρω στο ένα τέταρτο της συνολικής επιφάνειας της γης. Σε κάποια περίοδο αναφερόταν ως «η αυτοκρατορία όπου ο ήλιος δεν δύει ποτέ» λόγω της εδαφικής ανάπτυξης της αυτοκρατορίας επί της υφηλίου που διασφάλιζε ότι ο ήλιος πάντα έλαμπε σε κάποια από τις αμέτρητες αποικίες της. Αν και τώρα έχει μετεξελιχθεί (και περιοριστεί) πλέον στην Βρετανική Κοινοπολιτεία, η Βρετανική επιρροή παραμένει ισχυρή σε όλο τον κόσμο: η (δημοσιονομική) οικονομική πρακτική, τα νομικά και κυβερνητικά συστήματα, η κοινωνία, τα σπορ και η Αγγλική γλώσσα αυτή καθαυτή είναι μόνο ένα μικρό μέρος αυτής της επιρροής. Σήμερα οι Βρετανοί συνεχίζουν να θεωρούν εαυτούς κυρίαρχους του κόσμου – κατά συνέπεια τους αξίζει να τους αντιμετωπίζουν ανάλογα.

•       Eίχατε άποψη και συμμετοχή στην παραγωγή του υπέροχου promo video για το Anglia?

  Laibach:  Φυσικά. Νομίζεις πως αφήνουμε να γίνονται πράγματα με το όνομά μας χωρίς την ευλογία μας; O σκηνοθέτης του video, Saso Podgorsek, είναι φίλος και συνεργάτης μας και δουλεύουμε μαζί σε κάθε video και ταινία που κάνει για τους Laibach.

•       Παίξατε στην Ελλάδα πριν 15 χρόνια. Εκείνη η συναυλία χαρακτηρίστηκε σαν ένας συνδυασμός ιστορικής παρωδίας και μεταμοντέρνου ύμνου στον ολοκληρωτισμό από τον τύπο της εποχής, αφήνοντας το κοινό προβληματισμένο με τόσα άλλα εκτός από την μουσική που μόλις είχε ακούσει. Θυμάστε τίποτα από εκείνη τη συναυλία και πόσο πιθανό είναι ότι η επερχόμενη στις 9 Φεβρουαρίου να έχει το ίδιο αποτέλεσμα;

  Laibach:  Θυμόμαστε πως παίξαμε σε έναν ανοιχτό χώρο που έμοιαζε με αμφιθέατρο. Είχε πολύ αέρα και τη συναυλία υποστήριζε το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα. Και το κοινό ήταν πολύ ενδιαφέρον επίσης.

•       Τι να περιμένουμε λοιπόν από τους Laibach στην σκηνή αυτή τη φορά;

  Laibach:  Οσο λιγότερα περιμένετε – τόσο περισσότερα θα πάρετε

•       Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μέρος ή πόλη που θα θέλατε πολύ να παίξετε ζωντανά, αλλά δεν το έχετε κάνει ακόμα;

  Laibach:  Χα, υπάρχουν τόσες πόλεις και μέρη όπου θα θέλαμε να κάνουμε συναυλίες. Και στην Αθήνα σίγουρα θα προτιμούσαμε να παίξουμε στην Ακρόπολη αντι για το club.

•        Έχω καταλάβει πως δεν έχει νόημα να σας ρωτήσω για αγαπημένους καλλιτέχνες, δίσκους, ακούσματα, επιρροές κτλ. Αντ΄αυτού, πως θα σας φαινόταν ένα παιχνίδι λέξεων; Πρώτη λέξη (ή και περισσότερες) που σας έρχεται στο μυαλό:

   Laibach:

  ~ Richard Wagner - Volkswagner
  ~ DAF - Deutsche Arbeitsfront
  ~ Kraftwerk - Playtime
  ~ Rammstein – Lost Highway
  ~ Madonna – di Campiglio
  ~ Juno Reactor - 2001: A Space Odyssey
  ~ Bela Bartok -  Bela Lugosi
  ~ The Beatles and the Stones – Bosnia and Herzegovina
  ~ Einsturzende Neubauten – WTC  (World Trade Center)
  ~ Ultraviolence – Depeche Mode
  ~ Depeche Mode - Ultraviolence
  ~ The Residents – Robert Schilling
  ~ Diamanda Galas -  Ἀντιγόνη

•       Στο Nskstate.com υπάρχει η φράση «η Σλοβενία της Αθήνας» στα Ελληνικά και στα Αγγλικά καθώς επίσης και η κουκουβάγια, χαρακτηριστικό σύμβολο σοφίας στην ελληνική μυθολογία και λαική κουλτούρα. Θα ήθελα να μάθω τι σχέση έχετε με το Nskstate.com και τις ελληνικές αναφορές που υπάρχουν εκεί.

  Laibach: Το Nskstate.com είναι μία από τις ανεξάρτητες και εθελοντικές εικονικές πρεσβείες του NSK, που εδρεύει στην Ελλάδα. Συντάσσεται, σχεδιάζεται και ενορχηστρώνεται εξ’ολοκλήρου από την ελληνική ομάδα των πολιτών του NSK. Δεν παρεμβαίνουμε στα γραφόμενα τους.

•        Ας ολοκληρώσουμε με τις απόψεις των Laibach στα τρέχοντα παγκόσμια θέματα. Η 11^η Σεπτεμβρίου ήταν ένα ισχυρό σοκ για τον κόσμο αλλά αποτελεί ήδη τροφή για το Hollywood. H Μέση Ανατολή και το ζήτημα της τρομοκρατίας δεν απασχολεί και τόσο τα ΜΜΕ τελευταία, αν και μπορούμε να μαντέψουμε... Η Ευρώπη θα είναι πάντα η Γηραιά Ήπειρος (ή μήπως γεροντική;). Η Σλοβενία αναπτύσσεται οικονομικά και μόλις τον Ιανουάριο μπηκε και στην Ευροζώνη.

  Laibach: Όλοι μας ζούμε σε πολύ εύθραυστους, κορεσμένους και κυνικούς καιρούς και θα έπρεπε να δείχνουμε περισσότερη μετριοπάθεια, ηρεμία και σοφία. Η ζωή χάνει πολύ από το νόημα και την ουσία της και θα έπρεπε να είμαστε ευγνώμονες για κάθε αχτίδα φωτός, ευγνώμονες που υπάρχει ακόμα κάτι από το οποίο ζούμε και για το οποίο πεθαίνουμε

•       Τελικά τι είναι Laibach; Πίσω από τα ολοκληρωτικά σύμβολα και εικόνες, τις προκλητικές, διφορούμενες και ευφυέστατες λέξεις, τις απαντήσεις που γεννούν περισσότερες ερωτήσεις, τις αλχημικές διασκευές, την αποπροσωποποίηση, τους crossover ήχους και το δικό σας «πνευματικό κράτος», υπάρχει κάτι που δεν έχουμε ακόμα ανακαλύψει ως ακροατές και παρατηρητές; Σε αντίθεση με την ποπ κουλτούρα, θα πρέπει να παίρνουμε σοβαρά (αλλά όχι υπερβολικά σοβαρά) τους Laibach;

  Laibach: Τι είναι Laibach; Ποιος μπορεί να πει... Δεν είμαστε ένα συνηθισμένο συγκρότημα, δεν είμαστε σεμνοί ποπ μουσικοί, δεν αποπλανούμε με μελωδίες και δεν είμαστε εδώ για να σας ευχαριστήσουμε. Δεν έχουμε απαντήσεις για τις ερωτήσεις σας αλλά μπορούμε να αμφισβητήσουμε τα αιτήματά σας. Είμαστε οι κλέφτες του χαμένου ορίζοντα, είμαστε ο καθρέφτης της θανάσιμης κατάρας. Δε δίνουμε τίποτα και σε αντάλλαγμα παίρνουμε ακόμα λιγότερα. Είμαστε οι μηχανικοί των ανθρώπινων ψυχών, είμαστε λύκοι μεταμφιεσμένοι σε βοσκούς.

   

   

   

  Συνέντευξη, μετάφραση, επιμέλεια:
  Λ. Οικονόμου., Μ. Καραγκούνη, Κ. Μπρέλλας