Έξω απ'το Γκαγκάριν: Το πολύ είκοσι άτομα βρίσκονται ήδη εκεί, οι πόρτες πρόκειται να ανοίξουν σε λίγο και ο τρίτος κιθαρίστας των Swans ρουφάει μια κοκακόλα ήρεμος και χαζεύει την χαλαρή κίνηση στη Λιοσίων. Στο ράθυμο αυτό κλίμα αντιτίθεται η φήμη που κυκλοφορεί από στόμα σε στόμα καθώς ο κόσμος πληθαίνει αργά (πολύ αργά), ότι δηλαδή το κοινό θα χρειαστεί ωτοασπίδες και ότι οι Swans θα προσπαθήσουν να ανταποκριθούν σε εκείνα τα λάηβ τους όπου λέγεται πως ο ήχος ήταν τόσο έντονος που μέρος του κοινού αποχωρούσε ενώ άλλοι έκαναν εμετό.Οι πόρτες άνοιξαν, ο κόσμος ακόμα δε φαίνεται αρκετός και η φήμη περί έντασης επιβεβαιώνεται, εν μέρει τουλάχιστον, καθώς ένα τοίχος ενισχυτών υποδέχεται την είσοδο μας. Είναι γνωστό απ'τα σέτλιστ του τελευταίου χρόνου ότι οι Swans επικεντρώνονται στα δύο άκρα της δισκογραφίας τους, οπότε μένει να δούμε τι μεταχείριση θα λάβουν τα Cop/Young God (ίσως;) και πώς θα ακούγονται περίπου τριάντα χρόνια μετά, τελείως απομακρυσμένα απ'τις συνθήκες και τα βιώματα που τα γέννησαν...

Για την εκτέλεση του νέου δίσκου δεν είχα μεγάλη περιέργεια ομολογουμένως, καθώς είναι εξαιρετικός, αν μη τι άλλο ως επανεφεύρεση του ιδιαίτερου ήχου τους, και πολύ μακρυά από τα γραφικά "ποστροκάδες/ντροουνάδες/τάδε-άδες στα γεράματα," και η μπάντα που τον ηχογράφησε θα τον εκτελέσει και ζωντανά.

Κάποια στιγμή εμφανίζεται στη σκηνή η Hildur Guðnadóttir, ένα σωστό Ισλανδικό κλισέ, ψηλή, αδύνατη, ξανθιά, αιθέρια, νομίζω αν ζητούσαν απ'το κοινό να προβάλει σε ολόγραμμα την ιδέα του για το πώς μοιάζει δε θα έπεφτε πολύ έξω. Παρόλαυτα, όπως και στην προηγούμενη εμφάνιση της στο Ωνάσειο Ίδρυμα, ξεχειλίζει γλύκα και μετριοπάθεια, ίσως και λίγη ντροπή, και κάπως έτσι μας παρακαλεί να κάνουμε ησυχία "because... my music sometimes is quiet", το λέει και αυτό με όσο πιο σιγανή φωνή μπορεί και στερεώνει το τσέλο της. Αντίθετα με την προηγούμενη εμφάνιση της δεν επικεντρώνεται στην παρατεταμένη και συνεχόμενη νότα και το υπνωτιστικό πέρα-δώθε του χεριού της ακριβώς στο ίδιο σημείο, αλλά με τη βοήθεια ενός λάπτοπ για τις λούπες, παίζει κομμάτια απ'το δίσκο της From Sinking. Κάπου μεταξύ μελαγχολίας και (αναπόφευκτα) soundtrackικού λυρισμού, και βαθιά επηρεασμένη απ'τη λογική των Kronos Quartet υποθέτω, με τις συχνές αλλαγές διάθεσης και χροιάς, η Hildur έπαιξε γύρω στη μισή ώρα, ίσως λίγο περισσότερο, και έκλεισε το σετ της με το συνεχόμενο ακόνισμα ενός συγκεκριμένου σημείου στο τσέλο που ενθουσίασε τους από κάτω (το χειροκρότημα άρχισε προτού καν τελειώσει) αλλά λειτούργησε και σαν προοικονομία για την εισαγωγή των Swans. Φυσικά το κοινό μόνο quiet δεν ήταν κατά τη διάρκεια της εμφάνισης της και τα ήσυχα σημεία όντως θάβονταν μερικές φορές (ευτυχώς λίγες) απ'το μπλαμπλα, αλλά αφού ενθουσιαστήκαμε και χειροκροτήσαμε έτσι στο τέλος νομίζω κατάλαβε και η ίδια ότι το ελληνικό κοινό ξέρει να περνάει καλά κι ας μη το δείχνει πάντα.

Τα φώτα χαμηλώνουν και οι δύο κρουστοί και ο τρίτος κιθαρίστας (σε slide guitar αν δεν απατώμαι) βγαίνουν στη σκηνή και ξεκινάνε μια ήρεμη εισαγωγή, ένα μεταλλόφωνο ακούγεται σαν μακρυνές εκκλησιαστικές καμπάνες (και θα είναι γενικά απ'τους πιο ιδιαίτερους ήχους της βραδιάς), και σιγά σιγά ανεβαίνουν στη σκηνή και τα υπόλοιπα μέλη, ο μπασίστας, ο δεύτερος κιθαρίστας, και σε μαύρο πουκάμισο και καουμπόικο καπέλο ο Michael Gira. Ακόμα δε χαιρετάει κανείς τους, δεν αναγνωρίζουν την ύπαρξη κοινού, αλλά χτίζουν σταδιακά ένα θόρυβο που ενώ δε γίνεται ποτέ όντως επίπονος λόγω υψηλών συχνοτήτων παρόλαυτα είναι αντιληπτός, τόσο από τα αυτιά όσο και από τις δονήσεις στο πάτωμα του Γκαγκάριν. Και εκεί που συνήθως η μπάντα σταματάει απότομα τη θορυβώδη εισαγωγή και περνάει στο πρώτο (και συνήθως γοργόρυθμο) κομμάτι, οι Swans την παρατείνουν, κι άλλο, λίγο ακόμα, και νομίζω, εκ των υστέρων, ότι εκεί ήταν που δήλωσαν ότι απόψε δε πρόκειται να παίξουν κομμάτια, η τουλάχιστον ότι δε θα παίξουν τα κομμάτια τους με τη στουντιακή λογική, δε θα υπάρχει αρχή μέση τέλος ή ξεκάθαρη δομή.

Long may he live. Long may he live. Long may his children drift through the wind.
To think is a sin. To think is a sin. Long may his world never begin.

Η μουσική και η στιχουργική στάση του Gira είναι ριζωμένη σε αντιφάσεις, και σε αυτές τις αντιφάσεις, ηθελημένα ή όχι, κινήθηκε και ο τρόπος που εκτέλεσαν τα κομμάτια τους οι Swans.

Πρώτα τα παράπονα: ήδη απ'το My Father Will Guide Me Up A Rope To The Sky υπήρχε στα περισσότερα κομμάτια μια συνεχής, παρατεταμένη αίσθηση κορύφωσης, η οποία όμως μένει μονοκόμματη μέχρι το τέλος και δεν αποτελεί πέρασμα σε κάτι άλλο.

Σε ολόκληρο το λάηβ ακροβατούσα ανάμεσα σε δύο θέσεις, απ'τη μια ότι αυτό το "πέρασμα σε κάτι άλλο" είναι μια τρίχα μακρυά απ'το να γίνει η δομή σου ποστροκάδικη και ως εκ τούτου προβλέψιμη, καθώς και ότι η διαρκής τσίτα και το χτίσιμο που δεν οδηγεί πουθενά στηρίζονται στιχουργικά, και απ'την άλλη ότι είναι μια συνθετική αδυναμία που κρύβεται πίσω από τα τρομερά, εντυπωσιακά, επιβλητικά (ρηχά;) drones που ήταν παρόντα καθόλη τη διάρκεια της συναυλίας.

Επίσης: εκτός απ'τους 7-8 ενισχυτές και τα τύμπανα, επιστρατεύτηκε ένα δεύτερο μικρότερο σετ, μεταλλόφωνα, ένα γκονγκ, βιολί, κλαρίνο, φυσαρμόνικα, όλα αυτά εντυπωσιακά στη μεγάλη σκηνή του Γκαγκάριν, και κάπως έτσι δικαιολογούνται τα τριάντα ευρώ της εισόδου (και μάλλον η, τηρουμένων των αναλογιών, μέτρια προσέλευση), και ναι, οι Swans είναι λένε η μακροβιότερη μπάντα απ'το νεοϋορκέζικο No Wave (οι περισσότεροι από εκείνους δεν είδαν ποτέ περιοδείες και μεγάλα budgets), αλλά δεν είναι αντιφατική αυτή η στροφή προς τον πιο στρυφνό, σκοτεινό τους ήχο, ταυτόχρονα με την όλη αίσθηση της υπερπαραγωγής και του συνεχούς και πλήρους ελέγχου του αυταρχικού μαέστρου Gira; Μπορεί να είναι γραφικό, αλλά ίσως η μακροβιότερη μπάντα του No Wave να μη τα χρειάζεται όλαυτά, να χρειάζεται μόνο ένα drum machine και μια κακοκουρδισμένη κιθάρα και ένα λιγότερο ελεγχόμενο περιβάλλον (στο μυαλό μου έρχεται κατευθείαν η εμφάνιση των επίσης μακροβιότατων Savage Republic στο ΑΝ το 2007).

Παρόλαυτά, to think is a sin: Και στο μεγαλύτερο μέρος της συναυλίας οι σκέψεις όντως πήγαν στο διάολο, κυρίως στις εκτελέσεις των Sex, God, Sex, όπου ο θόρυβος έγινε στιγμιαία σιωπή και ο Gira παρακαλούσε/διέταζε "Come into me, lord, come in now/Come on in" και μετά στη συνέχεια της κορύφωσης, μονότονα και αυτιστικά, "Jesus, Down, Jesus, Down", ίσως και να είναι απαραίτητη όλη αυτή η αυταρχικότητα για να διατηρηθεί ένα τέτοιο θέαμα και να μη καταρρεύσει, στο I Crawled, πάλι με αυτό το δίπολο σκλάβου/αφέντη "I'm Weak: Take What's Mine", για λίγο ξεχνάς ότι ο Gira είναι τώρα ένας καλοζωισμένος καουμπόης και όχι το ισχνό πλάσμα που χτυπιόταν στο κλουβί του γρυλλίζοντας, και τελικά στο Eden Prison, ίσως το ισχυρότερο κομμάτι του τελευταίου δίσκου και με την πιο ανατριχιαστική, ειρωνική αντίφαση, η πλήρης κορύφωση έχει επιτευχθεί και ο Gira φωνάζει "We are free, we are free, we are free", τα όργανα σταματάνε, ο κόσμος κάνει να χειροκροτήσει, η συναυλία τελειώνει σε αισιόδοξη νότα; Όχι, εκεί δικαιολογείται (νόμιζω πως δικαιολογείται τελικά) όλη αυτή η ιστορία, αυτός ο μαζοχιστικός αυνανισμός χωρίς οργασμό, και ο Gira σχεδόν χαμογελώντας, σχεδόν παραιτημένος, συμπληρώνει "...but the ships they sail a sea of glistening, turning crimson/they are carrying a cargo to unload at Eden Prison", δεν είναι ελεύθερος, ούτε απ'τις εσωτερικές αντιφάσεις που παράγουν τέτοια μουσική ούτε απ'τις εξωτερικές που καθορίζουν τις συνθήκες εκτέλεσης της, και μάλλον δεν είμαστε και εμείς, που μέσα σ'αυτό το μεταμοντέρνο πλαίσιο που δεν έχει ιστορία (γιατί για τους Swans το παρελθόν τους πλέον είναι μόνιμα το τώρα, έστω μετουσιωμένο) ψάχνουμε (βρίσκουμε;) στιγμές/χώρους όπου όντως το να σκέφτεσαι είναι το μεγαλύτερο αμάρτημα, αυτό της επιβολής της συνείδησης πάνω στο κενό, και που η πλήρης υποταγή είναι ο μονόδρομος που δεν επιτυγχάνεται ποτέ.